Το Φαράγγι της Σαμαριάς, μαζί με τις γύρω πλαγιές και άλλα μικρότερα φαράγγια, αποτελεί τον Εθνικό Δρυμό Λευκών Ορέων ή Σαμαριάς. Βρίσκεται στη Δυτική Κρήτη, στον νομό Χανίων, και καλύπτει έκταση πάνω από 48.000 στρέμματα. Πρόκειται για έναν από τους πρώτους, χρονικά, εθνικούς δρυμούς της χώρας, χαρακτηρισμό τον οποίο έλαβε το 1962. Από το 1981 έχει ενταχθεί στο Παγκόσμιο Δίκτυο Αποθεμάτων Βιόσφαιρας της UNESCO, με σκοπό την ανάδειξη και προστασία πολύτιμων τόπων για τον άνθρωπο και την υπόλοιπη βιόσφαιρα.
Το Φαράγγι της Σαμαριάς, ένας σχηματισμός μοναδικός σε όλη τη Μεσόγειο, ξεκινά από τη νότια πλευρά του οροπεδίου του Ομαλού στα Λευκά Όρη, στη θέση Ξυλόσκαλο σε υψόμετρο 1.200 μ., και καταλήγει, 16 περίπου χλμ. μετά, στο Νότιο Κρητικό πέλαγος, στην Αγία Ρουμέλη. Η πεζοπορία επιτρέπεται μόνο κατά μήκος του κεντρικού μονοπατιού, το οποίο ακολουθεί την κλίση του εδάφους και οι επισκέπτες μπορούν να το διασχίσουν είτε ξεκινώντας από το Ξυλόσκαλο είτε από την Αγία Ρουμέλη.
Η πιο δημοφιλής διαδρομή είναι αυτή που ξεκινάει από το Ξυλόσκαλο, περνάει μέσα από το δάσος, συναντάει τον οικισμό της Σαμαριάς (στο 7ο χλμ.) και στη συνέχεια ακολουθεί την κοίτη του ποταμού. Σε πολλά σημεία, όταν υπάρχει νερό, οι επισκέπτες διασχίζουν το ποτάμι είτε πατώντας σε μικρές ξύλινες γέφυρες είτε σε πέτρες που σχηματίζουν πέρασμα. Το πιο γνωστό σημείο του φαραγγιού είναι οι Πόρτες, που βρίσκονται κοντά στο φυλάκιο της Αγίας Ρουμέλης. Οι επισκέπτες μπορούν να επιλέξουν από ποια πλευρά θα εισέλθουν, ακολουθώντας την κατηφορική πορεία από το Ξυλόσκαλο ή την ανοδική από την Αγία Ρουμέλη, αλλά έχουν επίσης την επιλογή να κάνουν ένα μικρό τμήμα της διαδρομής και να επιστρέψουν στην αφετηρία τους.
Η μορφολογία της περιοχής ποικίλει. Περιλαμβάνει πολλές κορυφές με υψόμετρο πάνω από 2.000 μ. (κορυφή Βολακιάς 2.116 μ.) και κατεβαίνει μέχρι τη θάλασσα. Βαθιές και επιβλητικές χαράδρες, γραφικά ρέματα, πηγές και πυκνά δάση συνθέτουν ένα υπέροχο και μοναδικό τοπίο. Οι εντυπωσιακοί γεωλογικοί σχηματισμοί, τα πολλά ανεξερεύνητα στοιχεία, μαζί με μια ιδιαίτερα πλούσια ποικιλία χλωρίδας και πανίδας, συνθέτουν μια μοναδική σε αγριότητα, επιβλητικότητα, θεαματικότητα και μεγαλοπρέπεια, εικόνα. Τα Λευκά Όρη φιλοξενούν περισσότερα από 900 είδη φυτών, από τα οποία τα 110 είναι ενδημικά της Κρήτης και τα 25 φύονται μόνο στη συγκεκριμένη περιοχή.
Ιδιαίτερα πλούσια είναι και η πανίδα της περιοχής, όπου αναφέρονται 32 είδη θηλαστικών, με μοναδικό ενδημικό είδος την Κρητική Μυγαλή, 3 είδη αμφιβίων, 11 είδη ερπετών και 200 περίπου είδη ορνιθοπανίδας. Όμως το είδος που χαρακτηρίζει το Φαράγγι της Σαμαριάς και τα Λευκά Όρη γενικότερα είναι ο προστατευόμενος κρητικός αίγαγρος (Capra aegagrus cretica), σύμβολο της Κρήτης και το μεγαλύτερο θηλαστικό του νησιού.
Ωστόσο, τα χαρακτηριστικά της περιοχής περιλαμβάνουν, εκτός από το έντονο φυσιολατρικό, και πολιτιστικό ενδιαφέρον, λόγω της ανθρώπινης παρουσίας που παραμένει συνεχής ήδη από την αρχαιότητα.
Η ανθρώπινη δραστηριότητα είναι τεκμηριωμένη, όχι μόνο στην έξοδο του φαραγγιού όπου συναντώνται κατάλοιπα της αρχαίας Τάρρας ήδη από τον 8ο π.Χ. αιώνα, στη σημερινή Αγία Ρουμέλη, αλλά και στο εσωτερικό του. Τα πρώτα δεδομένα αρχαιολογικής έρευνας κατατάσσουν τα ίχνη της ανθρώπινης δραστηριότητας από τον 6ο π.Χ. αιώνα αδιάλειπτα μέχρι τον 3ο μ.Χ. αιώνα. Ήδη το 1991, εντοπίστηκαν ίχνη υπαίθριου ιερού στη θέση Άγιος Νικόλαος με το μεγαλύτερο μέρος των ευρημάτων να ανάγονται στη ρωμαϊκή περίοδο. Η κατοίκηση συνεχίζεται και στους επόμενους αιώνες, δηλαδή τη βυζαντινή και ενετική περίοδο, αφού οι οικισμοί της Σαμαριάς και της Αγίας Ρουμέλης αναφέρονται στις βενετσιάνικες πηγές, ενώ κατά τον 14ο αιώνα κτίζεται και ο τοιχογραφημένος ναός της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας, στον οποίο λέγεται ότι οφείλεται το όνομα του οικισμού και κατ’ επέκταση του ίδιου του φαραγγιού. Σημαντική παραμένει εξάλλου η συμμετοχή του φαραγγιού και στις ταραγμένες περιόδους της τουρκοκρατίας με πολυάριθμες ιστορίες και θρύλους.
Κάθε χρόνο, κατά κανόνα, το φαράγγι της Σαμαριάς ανοίγει από την 1η Μαΐου μέχρι την 15η Οκτωβρίου από τις δύο εισόδους στο Ξυλόσκαλο και στην Αγία Ρουμέλη. Εάν το επιτρέπει ο καιρός, η περίοδος λειτουργίας του δρυμού μπορεί να παραταθεί έως 31 Οκτωβρίου ή να ξεκινήσει λίγο νωρίτερα.
Εφορεία Αρχαιοτήτων Χανίων
Στοά Βαρδινογιαννη (4ος όροφος)
Τηλ. 28210 44418
Εmail: efacha@culture.gr
Κάθε χρόνο, κατά κανόνα, το φαράγγι της Σαμαριάς ανοίγει από την 1η Μαΐου μέχρι την 15η Οκτωβρίου από τις δύο εισόδους στο Ξυλόσκαλο και στην Αγία Ρουμέλη. Εάν το επιτρέπει ο καιρός, η περίοδος λειτουργίας του δρυμού μπορεί να παραταθεί έως 31 Οκτωβρίου ή να ξεκινήσει λίγο νωρίτερα. Δεν υπάρχει συγκεκριμένο όριο ηλικίας για την είσοδο στο φαράγγι, ωστόσο θα πρέπει κανείς να λαμβάνει υπόψη τη μεγάλη απόσταση (~16 χλμ) και το βραχώδες, στο μεγαλύτερο τμήμα του, έδαφος. Οι επισκέπτες, πριν ξεκινήσουν την εκδρομή τους, είναι χρήσιμο να ελέγχουν τυχόν ανακοινώσεις για έκτακτο κλείσιμο του πάρκου σε μέρες με υψηλό κίνδυνο πυρκαγιάς, επικείμενα επικίνδυνα καιρικά/φυσικά φαινόμενα κ.α.
Επίσης μπορείτε να καλείτε στα Φυλάκια Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς:
Τηλ.: + 30 28237 70046, +30 28250 91254 ( καθημερινά, 7:00 – 16:00 )